HCG, czyli ludzka gonadotropina kosmówkowa jest hormonem, związanym przede wszystkim z okresem ciąży. Znaczący wzrost beta HCG we krwi odnotowuje się już ok. 6-10 dni od momentu zapłodnienia, dzięki czemu badanie to jest stosowane do wczesnego i  precyzyjnego rozpoznawania ciąży. Beta HCG obecna jest również w moczu kobiety ciężarnej, co wykorzystywane jest w domowych testach ciążowych. Warto jednak pamiętać, iż ze względu na niższe stężenia beta HCG w moczu w porównaniu z krwią, a także ograniczenia technologiczne ciążowych testów domowych, są one mniej czułe we wczesnych etapach ciąży w porównaniu z testami przeprowadzanymi we krwi. HCG to glikoproteina złożona z dwóch podjednostek: alfa i beta. W stanach fizjologicznych wytwarzana jest przez łożysko. Jej najważniejszym zadaniem jest podtrzymywanie funkcji ciałka żółtego, co ma kluczowe znaczenie dla utrzymania ciąży. Stężenie podjednostki beta wzrasta na początku ciąży, a następnie się obniża, podobnie jak stężenie HCG. Stężenie podjednostki alfa rośnie przez całą ciążę. W diagnostyce prawidłowego przebiegu wczesnej ciąży należy stosować seryjne oznaczenia HCG, ponieważ stężenie gonadotropiny kosmówkowej w pierwszym trymestrze ciąży podwaja się co dwa dni. Wolniejszy wzrost HCG może sugerować nieprawidłowo rozwijającą się ciążę. Wzrost stężenia beta HCG stwierdza się nie tylko w przebiegu ciąży, ale też w niektórych nowotworach, takich jak zaśniad groniasty, nabłoniak komórkowy, rak płuc, trzustki, pęcherza moczowego i jąder. 

HCG total ilościowo - cel badania

HCG total ilościowo - badanie służy do potwierdzania i oceny rozwoju ciąży, rozpoznania powikłań w ciąży i nieprawidłowego jej przebiegu. Hormon ten jest ważny w rozpoznawaniu ciąży pozamacicznej i samoistnego poronienia. Badanie beta HCG jest również pomocne w wykrywaniu i monitorowaniu leczenia nowotworów wytwarzających HCG pochodzenia łożyskowego, nowotworów jąder i jajników. Pomiar stężenia HCG we krwi kobiet ciężarnych jest również niezbędny do szacowania wad genetycznych płodu w przesiewowych testach prenatalnych.

Czym jest badanie beta HCG 

HCG (ludzka gonadotropina kosmówkowa) jest glikoproteiną o aktywności biologicznej podobnej do aktywności lutropiny (LH). Wydzielana jest podczas ciąży przez komórki łożyska, ponadto w śladowych ilościach produkują ją również komórki gonadotropowe przedniego płata przysadki. W nietypowych przypadkach HCG jest także wydzielana przez różnego rodzaju nowotwory.

HCG posiada dwie oddzielne podjednostki – alfa i beta. Podjednostka alfa jest taka sama dla wszystkich hormonów glikoproteinowych (TSH, LH, FSH), zaś podjednostka beta jest charakterystyczna dla samej gonadotropiny kosmówkowej.

Badanie stężenia beta HCG (podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej) we krwi może potwierdzić ciążę 6-10 dni po zapłodnieniu. Biologiczna rola hormonu podczas ciąży polega na utrzymaniu ciałka żółtego oraz regulacji wytwarzania hormonów steroidowych u płodu. Hormon beta HCG wzrasta wykładniczo w okresie ciąży, powielając dwukrotnie swoją wartość co 24 godziny. Maksymalny poziom jest obserwowany między 8 a 12 tygodniem ciąży. Produkcja hormonu gwałtownie spada po około 20 tygodniach ciąży.

Do pozostałych funkcji, jakie pełni gonadotropina kosmówkowa należą:

• pobudzanie wzrostu macicy wraz ze wzrostem płodu,
• stymulowanie wzrostu i rozwoju pępowiny,
• działanie immunosupresyjne,
• stymulacja pierwotnych komórek śródmiąższowych Leydiga jąder płodu do wydzielania androgenów, co zapewnia powstanie męskich narządów płciowych, a jądra zstępują do moszny.

Normy wyników beta HCG w ciąży

• 0,2-1 tydzień: 5-50 mIU/ml
• 1-2 tydzień: 50-500 mIU/ml
• 2-3 tydzień: 100-5000 mIU/ml
• 3-4 tydzień: 500-10000 mIU/ml
• 4-5 tydzień: 1000-50000 mIU/ml
• 5-6 tydzień: 10000-100000 mIU/ml
• 6-8 tydzień: 15000-200000 mIU/ml
• 8-10 tydzień: 19000-231000 mIU/ml
• 10-15 tydzień: 22536-234990 mIU/ml
• 15-22 tydzień: 8007-50064 mIU/ml
• 22-40 tydzień: 1600-49413 mIU/ml

Kobiety niebędące w ciąży: <5 mIU/ml

Mężczyźni: <5 mIU/ml

W celu właściwej interpretacji wyników badania stężeń beta HCG we krwi należy porównać otrzymane wyniki z wartościami referencyjnymi danego laboratorium. W przypadku oznaczenia beta HCG niezbędne jest także zestawienie otrzymanego poziomu hormonu we krwi z wiekiem ciążowym, ponieważ normy zmieniają się w zależności od stopnia zaawansowania ciąży. Ponadto należy mieć na uwadze dynamikę zmian poziomów beta HCG względem poprzednich oznaczeń. W celu optymalnej, całościowej interpretacji otrzymanych wyników należy skonsultować się z lekarzem ginekologiem prowadzącym ciążę.

Kiedy występuje podwyższony poziom beta HCG?

• w fizjologicznej ciąży;

Nieprawidłowe zmiany stężenia beta HCG w przebiegu ciąży mogą wskazywać na zaburzenia rozwojowe płodu. Zbyt wysokie wartości w stosunku do norm dla danego tygodnia mogą sugerować rozwój różnego typu wad wrodzonych u dziecka jak np. zespół Downa (trisomia chromosomu 21). W takim przypadku niezbędne jest przeprowadzenie dodatkowych badań prenatalnych, które umożliwią dogłębną ocenę prawidłowości rozwoju płodu, a także wykrycie ewentualnych chorób u dziecka;

• przy braku fizjologicznej ciąży;

Wzrost poziomu beta HCG w ciąży pozamacicznej (obserwujemy znacznie wolniejsze tempo przyrostu beta HCG – stężenie nie podwaja się co 24 godziny), samoistnym poronieniu, gruczolaku przysadki, hipogonadyzmie;

• z przyczyn nowotworowych;

W chorobach trofoblastu (zaśniadzie groniastym, kosmówczaku wywodzącym się z komórek łożyska), nasieniaku jąder.

Całkowite stężenie beta HCG może być również podwyższone w raku jelita grubego, jajnika, płuc czy piersi. Monitorowanie stężenia beta HCG, również pooperacyjne, jest przydatne w ocenie skuteczności leczenia i wykrywaniu wczesnych nawrotów choroby.

Obniżony poziom beta HCG:

Niski poziom beta HCG we krwi podczas badania oznacza brak zapłodnienia w danym cyklu miesiączkowym. Może on też być spowodowany zbyt wczesnym pobraniem krwi do badania laboratoryjnego. Przedłużający się brak spodziewanej miesiączki sugeruje konieczność powtórzenia badania.

Zbyt niskie wartości beta HCG w przebiegu ciąży mogą wynikać także z rozwoju m.in. ciąży pozamacicznej, kiedy zapłodniona komórka jajowa zagnieżdża się w innym miejscu niż błona śluzowa macicy, najczęściej są to ściany jajowodów.

W przypadku rozpoznanej, prawidłowej ciąży niskie poziomy beta HCG we krwi mogą wskazywać na rozwój wad wrodzonych u płodu, takich jak m.in. zespół Edwardsa, zespół Pateau.

Nagły spadek wartości beta HCG we krwi może wystąpić wskutek samoistnego poronienia. Wszelkie odstępstwa od normy w tym zakresie należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę.

Kto i kiedy powinien wykonać badanie HCG

Badanie beta HCG jest wczesnym markerem ciąży. Badanie powinny wykonać kobiety, podejrzewające ciążę (zatrzymanie miesiączki, nudności, wymioty, zachcianki, senność, zmiana nastroju, bolesność piersi). Badanie jest również istotne w przebiegu ciąży, należy wykonywać je regularnie w celu monitorowania jej prawidłowego rozwoju. Pomiar stężenia beta HCG we krwi jest również przydatny w diagnozowaniu niektórych nowotworów (np. rak jąder).