Kreatynina

Kreatyna powstająca w wątrobie jest transportowana do mięśni, gdzie stanowi źródło energii i ulega rozpadowi do kreatyniny. Dziennie ok. 1-2% kreatyny ulega rozpadowi w mięśniach do kreatyniny, w związku z czym stężenie kreatyniny zależne jest od masy mięśniowej, płci czy ilości spożywanego mięsa w diecie. U zdrowego człowieka stężenie kreatyniny jest stosunkowo stałe przy wahaniach dobowych nieprzekraczających 15%. Kreatynina eliminowana jest z krwi tylko poprzez nerki. Pogorszenie się funkcji nerek powoduje wzrost stężenia kreatyniny w surowicy przy jednoczesnym obniżeniu wielkości przesączania kłębuszkowego GFR (ang. Glomerular Filtration Rate). W każdym przypadku oznaczania poziomu kreatyniny wyliczany jest szacunkowy współczynnik filtracji kłębuszkowej eGFR (ang. estimated glomerular filtration rate, eGFR), wyjątek stanowią dzieci do 18 roku życia oraz osoby starsze powyżej 70 roku życia. Pomiar stężenia kreatyniny w surowicy służy do rozpoznawania i monitorowania ostrych i przewlekłych chorób nerek, szacowania współczynnika przesączania kłębuszkowego lub oceny stanu pacjentów poddanych dializie nerek. Oznaczenie kreatyniny jednocześnie w surowicy i w moczu służy do obliczania klirensu kreatyniny. Obliczanie klirensu kreatyniny wykonuje się przy podejrzeniu choroby nerek, kiedy stężenie kreatyniny we krwi jest prawidłowe lub graniczne. Wskazania do badania klirensu kreatyniny to także terapia lekami nefrotoksycznymi, cukrzyca, nadciśnienie, choroby tkanki łącznej, zwiększona masa mięśniowa, podwyższone stężenie kwasu moczowego. Badanie poziomu kreatyniny jest również niezbędne do wyliczenia wskaźnika albumina/kreatynina (ACR). Wskaźnik ACR służy do oceny albuminurii. Zaleca się zastosowanie badania albuminurii, jako podstawy w przypadku diagnostyki nefropatii cukrzycowej, również wykrywanie jej wczesnej fazy. Badanie jest także przydatne w rozpoznawaniu wczesnego stadium przewlekłej choroby nerek oraz w chorobach sercowo-naczyniowych. 

Kreatynina – cel badania

Kreatynina jest jednym z głównych związków azotowych we krwi. Jest produktem rozpadu kreatyny i fosfokreatyny. Badanie poziomu kreatyniny we krwi służy do oceny pracy nerek. Stężenie kreatyniny we krwi służy do obliczania współczynnika przesączania kłębuszkowego (GFR).

Co może wpływać na zafałszowanie wyniku badania kreatyniny?

Zafałszowanie wyników może być spowodowane wysokim stężeniem trójglicerydów we krwi (hipertriglicerydemią>4000 mg/dl), wysokim stężeniem glukozy, ciał ketonowych, bilirubiny, hemolizą, stosowaniem dużych dawek kwasu askorbinowego i niektórych leków  (naproksen, cyklosporyna, kwas acetylosalicylowy). 

Czym jest kreatynina?

Kreatynina to organiczny związek chemiczny wydalany z moczem przez nerki. Jest to związek azotowy będący produktem przemian metabolicznych białka zachodzących w tkance mięśniowej. Z tego powodu stężenie kreatyniny zależy od masy mięśniowej i wieku człowieka. Kreatynina jest markerem, służącym do oceny filtracji kłębuszkowej nerek. Dobowe wydalanie kreatyniny u osób zdrowych jest względnie stałe, dlatego pomiar stężenia kreatyniny we krwi jest jednym z najważniejszych wskaźników czynności nerek odzwierciedlającym stopień filtracji kłębuszkowej. Mimo, że wartość kreatyniny jest prawidłowa, istnieje możliwość, że funkcja nerek jest obniżona. Dopiero zmniejszenie filtracji kłębkowej poniżej 50% wywołuje wzrost stężenia kreatyniny. Wskaźnikiem do oceny niewielkiego stopnia uszkodzenia nerek jest badanie klirensu kreatyniny. 

Kreatynina - normy i interpretacja wyników, przyczyny nieprawidłowych wyników

Zakresy referencyjne:

• 7-12 rok życia: 0,52 - 0,8 mg/dl
• 12-15 rok życia: 0,57 – 0,8 mg/dl
• 15-17 rok życia M: 0,65 – 1,04 mg/dl
• 15 – 17 rok życia K: 0,59 – 0,86 mg/dl
• 17 – 18 rok życia M: 0,69 – 1,1 mg/dl
• 17 – 18 rok życia K: 0,6 – 0,88 mg/dl
• 18 – 41 rok życia M: 0,6 – 1,2 mg/dl
• 18 – 41 rok życia K: 0,5 – 1,1 mg/dl
• 41 – 61 rok życia M: 0,6 – 1,3 mg/dl
• 41 – 61 rok życia K: 0,5 – 1,1 mg/dl
• Powyżej 61 roku życia M: 0,7 – 1,3 mg/dl
• Powyżej 61 roku życia K: 0,5 – 1,2 mg/dl

Podwyższone wartości stężenia kreatyniny występują w chorobach wpływających na funkcjonowanie nerek takich jak:

• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• ostra niewydolność nerek,
• przewlekła niewydolność nerek,
• nefropatia cukrzycowa,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby naczyń nerkowych,
• torbielowatość nerek,
• choroby układowe,
• uszkodzenie naczyń krwionośnych w nerkach spowodowanych infekcjami czy chorobami autoimmunologicznymi ,
• martwica kanalików nerkowych wywołana narkotykami i innymi środkami toksycznymi,
• ograniczony dopływ krwi do nerek wywołany wstrząsem, silnym odwodnieniem, powikłaniami cukrzycy, miażdżycą tętnic, czy zastoinową niewydolnością serca,
• infekcje bakteryjna nerek.

Obniżone stężenie kreatyniny jest mało istotne klinicznie, może wystąpić przy utracie masy mięśniowej oraz w ciąży.

Kiedy powinno się wykonać badanie kreatyniny

 Badanie stężenia kreatyniny w surowicy krwi i moczu powinno być wykonane wówczas kiedy występują następujące objawy:

• obrzęki,
• wysokie ciśnienie krwi,
• zmniejszenie objętości wydalanego moczu,
• problemy z oddawaniem moczu,
• bóle w okolicach nerek,
• ciemny kolor moczu, pieniący się mocz,
• zmęczenie brak apetytu, obniżona koncentracji.

A także:

• kiedy lekarz podejrzewa zaburzenia funkcjonowania nerek,
• w stanach ostrych,
• przy niesprecyzowanych objawach,
• przed lub w trakcie leczenia lekami, przed tomografią komputerową i rezonansem magnetycznym,
• u pacjentów ze stwierdzonymi chorobami nerek lub chorobami mogącymi mieć wpływ na ich funkcjonowanie, jako badanie kontrolne, w regularnych odstępach czasu.

Oznaczanie stężenia kreatyniny stosuje się również do monitorowania skuteczności dializy.