Próby nerkowe - pakiet badań

W skład pakietu próby nerkowe wchodzą badania poziomu mocznika, kreatyniny i kwasu moczowego.

Badanie mocznika ma na celu określenie jego stężenia we krwi. Mocznik to produkt końcowy procesu przemiany białek w organizmie. Wytwarzany jest głównie  w wątrobie w procesie nazywanym cyklem mocznikowym. Badanie jego stężenia w surowicy krwi pozwala na ocenę funkcjonowania nerek. Mocznik wydalany jest z organizmu przez nerki wraz z moczem oraz w  niewielkiej ilości z potem. Stężenie mocznika we krwi zależy od czynności nerek, diety pacjenta, ilości białka w diecie oraz stanu nawodnienia.

Badanie kreatyniny wskazuje na poziom kreatyniny we krwi. Kreatynina jest organicznym związkiem chemicznym. Powstaje w organizmie człowieka w wyniku przemiany materii, głównie w mięśniach szkieletowych jako produkt  nieenzymatycznego rozpadu fosforanu kreatyny. Kreatyna jest nośnikiem energii w mięśniach. Niewielki procent jej całkowitej ilości  w organizmie dziennie ulega rozpadowi. W efekcie rozpadu kreatyny we krwi pojawia się kreatynina.  Jest ona odfiltrowywana przez nerki, a następnie wraz z moczem wydalana. Stężenie kreatyniny we krwi utrzymuje się na względnie stałym poziomie. Badanie poziomu kreatyniny wykonuje się w celu sprawdzenia czynności nerek oraz przed wykonaniem badań obrazowych z podaniem kontrastu, który obciąża pracę nerek. W ramach badania kreatyniny wyliczany jest także eGFR - wskaźnik filtracji kłębuszkowej. Odzwierciedla wielkość przesączania kłębuszkowego w nerkach.

Poziom kreatyniny we krwi zależy od masy mięśniowej, wieku, płci, diety, stanu zdrowia, przyjmowanych leków i profilu aktywności fizycznej. Zwykle wyższy poziom kreatyniny występuje u osób o większej masie mięśniowej, starszych ludzi i mężczyzn. U dzieci i kobiet poziom kreatyniny jest zwykle niższy. Osoby, które spożywają dużo mięsa, mogą mieć wyższy poziom kreatyniny w porównaniu do osób, które spożywają dietę o niskiej zawartości mięsa. Przyjmowanie niektórych leków, takich jak leki moczopędne lub niektóre antybiotyki, może również wpływać na wynik badania  kreatyniny we krwi.

Badanie kwasu moczowego ma na celu określenie stężenia kwasu moczowego we krwi pacjenta. Kwas moczowy powstaje jako końcowy efekt przemiany zasad purynowych. Puryny są to związki azotowe obecne we wszystkich komórkach organizmu, budują kwasy nukleinowe, będące składnikami DNA.  Puryny obecne są także w wielu produktach spożywczych  jak np. wątróbka, mięso, fasola, owoce morza, piwo. Kwas moczowy w niewielkiej ilości pełni ważne funkcje w organizmie, między innymi ma działanie antyoksydacyjne. Jednak nadmierna jego ilość prowadzi do rozwoju hiperurykemii, polegającej  na zwiększeniu stężenia kwasu moczowego we krwi. Zwiększone stężenie kwasu moczowego wywołuje stan chorobowy - dnę moczanową, polegającą na ostrym i bolesnym zapaleniu stawów. Choroba spowodowana jest odkładaniem się kryształów kwasu moczowego w stawach i tkankach je otaczających zaburzające ich działanie i wywołujące ból.

Prawidłowy poziom kwasu moczowego występuje, gdy zachowana jest równowaga pomiędzy jego wytwarzaniem, a eliminacją z organizmu. Większość kwasu moczowego jest wydalana z organizmu z moczem, pewna jego część jest rozkładana w jelitach.

Próby nerkowe - cel badania 

Badanie prób nerkowych wykonuje się w celu kontroli funkcji nerek. W skład pakietu prób nerkowych wchodzą badania poziomu mocznika, kreatyniny i kwasu moczowego.

Kto powinien wykonać badanie?

Badanie  powinno się wykonać w celu oceny pracy nerek, przy podejrzeniu zaburzeń pracy i chorób  nerek takich jak kamica nerkowa, zakażenia nerek, przy objawach wskazujących na dnę moczanową, przy objawach ze strony układu moczowego, jak ból, pieczenie, częstomocz.

Rola nerek w organizmie

Nerki odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu organizmu w równowadze. Odpowiadają za filtrację  krwi, przemiany aminokwasów i wydalanie produktów ich przemiany, utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej, właściwych poziomów jonów sodu i potasu we krwi, produkcję hormonów, a także utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi. Odpowiadają też za metabolizm i wydalanie leków. Filtracja krwi zachodzi w czasie jej przepływu przez nerki. W tym procesie powstaje mocz, do którego wydalane są zbędne i szkodliwe substancje zawarte we krwi. W chorobach nerek i zaburzeniach w ich pracy dochodzi do nagromadzenia tych substancji w organizmie, co może prowadzić do wielu chorób.

Mocznik w surowicy a kwas moczowy

Mocznik i kwas moczowy to dwa różne parametry oceny funkcji nerek. Oznaczenie mocznika jest wykonywane przy podejrzeniu nieprawidłowości w funkcjonowaniu nerek, w tym mocznicy. Wykorzystywane jest także w diagnostyce chorób wątroby, niewydolności serca, krwawień z układu pokarmowego i chorób metabolicznych. Oznaczenie kwasu moczowego służy także ocenie pracy nerek, jest  szczególnie przydatne w diagnostyce dny moczanowej, wywoływanej zbyt wysokim poziomem kwasu moczowego we krwi. 

Powody odchyleń od normy

Mocznik 

Podwyższone wyniki badania mocznika występują m.in. w pozanerkowej niewydolności nerek, upośledzeniu funkcji wydzielniczej nerek, niedrożności dróg moczowych, podczas przyjmowania glikosteroidów, nadczynności tarczycy, w krwawieniach z przewodu pokarmowego wywołanych jego uszkodzeniem, w chorobach nowotworowych nerek i wątroby.

Obniżone wyniki występują w uszkodzeniu nerek, poliurii (wzmożone wydalanie moczu), martwicy kanalików nerkowych, niewydolności wątroby, w przewodnieniu i niedożywieniu.

Kreatynina

Podwyższone wyniki mogą świadczyć o ostrej niewydolności nerek, jak też być przejawem przewlekłej choroby nerek.  Mogą wynikać także z  zapalenia nerek, nadmiernego wysiłku fizycznego, nadciśnienia tętniczego, zatrucia związkami nieorganicznymi i organicznymi, długotrwałego przyjmowania leków z grupy cefalosporyn i tetracyklin. Wyższe wyniki badania kreatyniny występują także u osób stosujących wysokomięsną dietę.

Obniżone wyniki mogą  świadczyć o zaniku mięśni lub niedożywieniu. Stąd  też zbyt małe stężenie kreatyniny występuje u osób będących na dietach głodowych. Często występuje  również u kobiet w ciąży lub u osób długo stosujących leki sterydowe, w tym preparaty moczopędne i przeciwzapalne.

Kwas moczowy

Podwyższone wyniki występują w niewydolności nerek i wątroby, w dnie moczanowej, w zatruciach, zbyt słabym nawodnieniu organizmu, przy przyjmowaniu leków takich jak diuretyki, aspiryna, niektóre choroby metaboliczne i endokrynologiczne. Podwyższony poziom kwasu moczowego występuje także u osób spożywających duże ilości mięsa.

Obniżone wyniki mogą wskazywać na stosowanie ubogobiałkowej diety, naturalnie występują u kobiet w ciąży.

Możliwe przyczyny nieprawidłowego wyniku prób nerkowych

Nieprawidłowe wyniki badania prób nerkowych mogą wynikać z wielu przyczyn. Niektóre z nich wynikają z chorób lub nieprawidłowej pracy nerek, zaburzeń funkcji nerek, chorób wątroby, zaburzeń metabolicznych. Inne przyczyny wynikają z rodzaju stosowanej diety, stanu nawodnienia organizmu, przyjmowanych leków, poziomu aktywności fizycznej.