Próby wątrobowe - pakiet badań

Próby wątrobowe to pakiet badań zawierający oznaczenie we krwi czterech parametrów: białka całkowitego, bilirubiny całkowitej oraz aminotransferazy alaninowej (ALT) i asparaginianowej (AST).

Wątroba jest największym i najważniejszym gruczołem w organizmie człowieka. Bierze ona udział w wielu procesach metabolicznych. Najważniejsze z nich to: gospodarka węglowodanowa, białkowa, tłuszczowa, gromadzenie zapasów witamin: A, D i B12 oraz żelaza związanego z ferrytyną, funkcje odtruwające – neutralizuje toksyny (alkohol, amoniak), wytwarzanie żółci niezbędnej do trawienia pokarmów, wydzielanie cytokin niezbędnych we właściwym funkcjonowaniu  odpowiedzi odpornościowej. Zaburzenia funkcji wątroby mają znaczenie dla zdrowia i życia człowieka. Wczesne wykrycie nieprawidłowych wyników badań wątrobowych we krwi jest istotne i pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Próby wątrobowe (białko, bilirubina, AST, ALT) - cel badania

Próby wątrobowe to zestaw badań laboratoryjnych, które służą do oceny funkcji oraz wykrycia uszkodzeń wątroby i dróg żółciowych. Parametry oznaczane w panelu „próby wątrobowe” mogą być także pomocne w diagnostyce schorzeń nerek, szpiku kostnego, innych schorzeń metabolicznych lub zaburzeń odżywiania.

Badanie parametrów z pakietu Próby wątrobowe wykonuje się w diagnostyce:

• ostrej niewydolności wątroby spowodowanej zatruciem lekami lub toksynami,
• uszkodzenia wątroby podczas stosowania niektórych leków,
• przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby (żółtaczka typu B i C),
• alkoholowego zapalenia wątroby — ryzyko marskości wątroby,
• cholestazy (zastoju żółci, najczęściej w przebiegu niedrożności przewodów żółciowych, spowodowanych ich kamicą),
• zespołów złego wchłaniania substancji odżywczych w jelitach,
• nowotworów, autoimmunologicznych chorób wątroby i dróg żółciowych.

BIAŁKO CAŁKOWITE

Białko całkowite to określenie na mieszaninę białek osocza. Do białek tych zaliczają się cząsteczki o różnej budowie i właściwościach, w skład których wchodzą albumina oraz globuliny.
Albumina, stanowiąca 60% masy białka zawartego w osocza, syntetyzowana jest w komórkach  wątroby w ilości 15 g/dobę. Ze względu na swoją budowę i właściwości albumina pełni różne funkcje, m.in. transportową (transportuje m.in. długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, witaminy, hormony steroidowe, leki), koloidoosmotyczną (wiąże wodę osocza i wywiera ciśnienie utrzymujące wodę w łożysku naczyniowym), przeciwzapalną (hamowanie aktywności prozapalnej leukocytów i płytek krwi) i odżywczą (sama albumina jest źródłem aminokwasów dla komórek ustroju w warunkach niedoboru białka).

Globuliny to frakcja białka, do której należą przeciwciała. Globuliny biorą udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu. Do tej frakcji należą też niektóre enzymy, swoiste białka transportowe i hormony.

BILIRUBINA CAŁKOWITA

Bilirubina całkowita to suma bilirubiny bezpośredniej i pośredniej. Bilirubina jest produktem rozpadu metaloporfiryn, w szczególności hemoglobiny. Bilirubiną pośrednią (niesprzężoną) nazywamy nierozpuszczalną w wodzie bilirubinę związaną z albuminą. W wątrobie bilirubina niesprzężona łączy się z glukuronidem, tworząc rozpuszczalną w wodzie bilirubinę bezpośrednią (sprzężoną) i w tej formie trafia do żółci. Bilirubina pośrednia (niesprzężona) stanowi ok. 85% bilirubiny całkowitej.

AMINOTRANSFERAZA ALANINOWA (ALT)

Aminotransferaza alaninowa (ALT) to enzym, który występuje w cytozolu hepatocytów. Mimo, że stwierdza się jego obecność w komórkach nerek, mięśnia sercowego oraz mięśniach szkieletowych, to ze względu na jego występowanie w dużych ilościach w hepatocytach, uznaje się go za marker swoisty dla wątroby. Aktywność ALT wzrasta przy obumarciu lub uszkodzeniu hepatocytów, spowodowanych np. niedotlenieniem czy działaniem toksyn.

AMINOTRANSFERAZA ASPARAGINIANOWA (AST)

Aminotransferaza asparaginianowa (AST) to enzym posiadający dwie izoformy: cytoplazmatyczną i mitochondrialną. Występuje przede wszystkim w komórkach wątroby (hepatocytach), ale też w mięśniu sercowym, mięśniach szkieletowych, nerkach, mózgu i erytrocytach. AST jest najczęściej oznaczane w połączeniu z innymi badaniami laboratoryjnymi będącymi wskaźnikami uszkodzenia wątroby. Znaczenie kliniczne ma wskaźnik de Ritisa, czyli iloraz aktywności AST/ALT. Wartość wskaźnika de Ritisa <1 wskazuje na zapalne uszkodzenie wątroby, >1 na martwicze uszkodzenie wątroby, >2 na ciężkie alkoholowe zapalenie wątroby.

Próby wątrobowe (białko, bilirubina, AST, ALT) - co to za badanie

Próby wątrobowe to pakiet badań, w skład którego wchodzą dwa enzymy wątrobowe: AST i ALT (aminotransferazy) oraz białko całkowite i bilirubina całkowita. Oznaczanie stężenia parametrów wchodzących w skład panelu wątrobowego we krwi ma znaczenia w diagnozowaniu oraz monitorowaniu leczenia chorób wątroby i dróg żółciowych i przewodu pokarmowego. Enzymy wątrobowe (aminotransferazy) są podstawowym wskaźnikiem uszkodzenia komórek wątroby oraz upośledzenia jej funkcji wydalniczej i wydzielniczej. Wyniki badania enzymów wątrobowych przekraczające dopuszczalne normy mogą świadczyć o uszkodzeniu wątroby na tle zmian zapalnych, martwiczych, alkoholowych, toksycznych, wirusowych, żółtaczce, przerzutach nowotworowych. Badanie poziomu bilirubiny we krwi ma istotne znaczenie w diagnostyce cholestazy wątrobowej (upośledzona synteza lub odpływ żółci z wątroby do dwunastnicy), zespołu Gilberta Białko, głównie frakcja albuminy syntetyzowana jest wyłącznie w wątrobie. Badanie stężenia białka we krwi jest zatem wskaźnikiem funkcji syntetyzującej wątroby. Obniżenie stężenia albuminy jest następstwem niewydolności narządowej wątroby spowodowanej marskością.

Kto powinien wykonać próby wątrobowe

Ze względu na fakt, że wątroba jest narządem o uniwersalnych właściwościach zarówno w stanie zdrowia, jak i chorób toczących się poza jej obszarem, badanie we krwi parametrów wchodzących w skład pakietu: próby wątrobowe powinno wykonywać się profilaktycznie przynajmniej raz w roku. Badanie pakietu wątrobowego jest szczególnie ważne u pacjentów z zaburzeniami gospodarki tłuszczowej oraz czynnikami ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych otyłych, prowadzących siedzący tryb życia, palących papierosy, spożywających czerwone mięso, tłuszcze zwierzęce, alkohol w nadmiarze, cukrzycy, pacjenci z nadciśnieniem.

Badanie wskazane jest również w przypadku występowania objawów ze strony przewodu pokarmowego, żołądka, woreczka żółciowego, wątroby:

• spadek apetytu i masy ciała,
• ból brzucha, szczególnie w prawym podżebrzu pod przeponą,
• nudności, wymioty, biegunka,
• powiększenie obwodu brzucha,
• zażółcenie białek ocznych, skóry,
• ciemny mocz, odbarwiony stolec,
• ciemne plamy na skórze,
• obrzęki,
• zaburzenia krzepnięcia,
• świąd skóry,
• krwawe wybroczyny na skórze.

Kiedy należy wykonać badanie próby wątrobowe

Badanie należy wykonać w przypadku występowania dolegliwości ze strony układu pokarmowego, a także profilaktycznie, ponieważ uszkodzenie funkcji wątroby we wczesnym etapie nie daje żadnych dolegliwości. Badanie pozwala na wczesne zdiagnozowanie rozwijającej się choroby przewodu pokarmowego i niedopuszczenie do wystąpienia powikłań.

NORMY I INTERPRETACJA WYNIKÓW, PRZYCZYNY NIEPRAWIDŁOWYCH WYNIKÓW

Białko całkowite:

7 dni – 12 miesięcy: 5.1 – 7.3 g/dl

1 – 2 lata: 5.6 – 7.5 g/dl

2 – 18 lat: 6.0 – 8.0 g/dl

> 18 lat: 6.4 – 8.3 g/dl

Bilirubina całkowita:

0 – 15 dni: 0.26 – 14.9 mg/dL

• 0 – 1 dni: 0.0 – 5.85 mg/dL
• 1 – 2 dni: 0.0 – 8.19 mg/dL
• 2 – 5 dni: 0.0 – 11.7 mg/dL
• > 5 dni: 0.0 – 10.6 mg/dL

> 15 dni: 0.2 – 1.2 mg/dL

Aminotransferaza alaninowa (ALT):

Kobiety < 34 U/L

Mężczyźni < 45 U/L

Aminotransferaza asparaginianowa (AST):

11 – 34 U/L

Podwyższone wyniki badań prób wątrobowych

Podwyższone wyniki prób wątrobowych:

• wirusowe zapalenie wirusowe wątroby (HBs, HCV, CMV),
• polekowe i toksyczne zapalenia wątroby,
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
• niedokrwienne zapalenie wątroby,
• niedobór alfa-1-antytrypsyny,
• cholestaza,
• marskość wątroby,
• stłuszczenie wątroby,
• marskość dróg żółciowych,
• nowotwory  wątroby.

Obniżone wyniki badań prób wątrobowych

Obniżone wyniki prób wątrobowych:

• zespół nerczycowy,
• masywne krwawienia,
• upośledzenie wchłaniania białek,
• ciężkie oparzenia,
• zespoły retencji soli,
• ostre niedożywienie białkowe,
• niedobór witaminy B6,
• mocznica (uremia).