Glukoza

Stężenie glukozy we krwi bada się u pacjentów będących na czczo w celu zbadania glikemii (poziomu glukozy we krwi). Jest to badanie, które wykonuje się w podejrzeniu nieprawidłowego metabolizmu glukozy prowadzącego do rozwoju nietolerancji glukozy lub cukrzycy.

Cukrzyca jest stanem przewlekłej glikemii, która prowadzi do zaburzeń innych procesów metabolicznych i do uszkodzenia tkanek. Rozróżniamy dwa główne typy cukrzycy: cukrzyca typu pierwszego (młodociana, wrodzona, insulinozależna) i cukrzyca typu drugiego (związana z insulinoopornością).

Glukoza - cel badania

Badanie poziomu glukozy we krwi jest podstawowym badaniem w kierunku diagnostyki cukrzycy i nietolerancji glukozy oraz monitorowania leczenia.

Co to jest glukoza?

Glukoza to cukier prosty niezbędny do otrzymywania energii, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Źródłem glukozy w organizmie jest pożywienie (owoce, warzywa), magazyny glikogenu w organizmie oraz procesy glukoneogenezy, zachodzącej w wątrobie i nerkach. 

Glukoza jest przefiltrowywana w kłębuszkach nerkowych, a następnie wchłaniana z powrotem w cewkach nerkowych. Przy wysokim poziomie glukozy (>180 mg/dl) zdolność zwrotnego wchłaniania glukozy jest zaburzona i dochodzi do glikozurii (obecność glukozy w moczu). Zostaje przekroczony "próg nerkowy" dla glukozy.

Kiedy powinno się wykonać pomiar stężenia glukozy we krwi?

Wskazania do badania poziomu glukozy we krwi:

• kontrolne badanie profilaktyczne,
• rozpoznanie cukrzycy i monitorowanie leczenia,
• pacjenci z grup ryzyka: otyłość, nadciśnienie, występowanie cukrzycy w rodzinie, palenie tytoniu, podwyższony poziom lipidów we krwi, wiek, mała aktywność fizyczna, przebyta cukrzyca w ciąży,
• objawy cukrzycy: utrata masy ciała, pragnienie i suchość w ustach, częste oddawanie moczu, senność, swędzenie skóry, zmęczenie, zaburzenia widzenia,
• ciąża,
• śpiączka o niejasnej przyczynie.

Glukoza a insulina

W organizmie człowieka poziom glukozy powinien być utrzymywany na stałym poziomie. Odpowiadają za to dwa przeciwstawnie działające hormony: insulina i glukagon odpowiedzialne za transport glukozy do komórek oraz regulację jej stężenie we krwi. Po spożyciu pokarmu następuje wyrzut insuliny, który wpływa na metabolizm wątroby w ten sposób, że dostarczona z pożywieniem glukoza ulega w niej przekształceniu w glikogen, czyli cukier zapasowy. W wyniku działania insuliny dochodzi do obniżenia poziomu glukozy we krwi. Przeciwstawne działanie ma drugi hormon - glukagon, który rozkłada zmagazynowany w wątrobie cukier zapasowy (glikogen) do glukozy. Ten mechanizm zwiększa stężenie glukozy we krwi w okresie pomiędzy posiłkami i w czasie wzmożonego wysiłku. W procesie regulacji poziomu cukru we krwi ważną rolę odgrywają również wątroba i trzustka dlatego badanie poziomu glukozy stosowane jest również do oceny metabolizmu węglowodanów w chorobach tych narządów.

Możliwe przyczyny nieprawidłowych wyników

Nieprawidłowe wyniki badania u osób zdrowych otrzymujemy głównie z powodu niewłaściwego przygotowania do badania, spożycia posiłku przed badaniem, nadmiernego spożycia produktów zawierających cukier w dniu poprzedzającym badanie.

Błąd pomiaru poziomu glukozy we krwi może być również spowodowany pobraniem krwi do niewłaściwej probówki, zbyt długim czasem transportu próbki do Laboratorium.

Inne możliwe przyczyny to infekcje, zmiany hormonalne, zaburzenia metaboliczne, leki, niewłaściwa dieta, stres lub nadmierna aktywność fizyczna, choroby współistniejące, ciąża.

Powody odchyleń od normy w badaniu glukoz

Co oznacza podwyższona glukoza?

Podwyższony poziom glukozy (hiperglikemia) we krwi obserwujemy w:

• cukrzycy
• nietolerancji glukozy
• ciąży
• chorobach trzustki
• chorobach wątroby
• chorobach nowotworowych
• Z powodu przyjmowania niektórych leków

 Co oznacza obniżona glukoza?

Obniżony poziom glukozy (hipoglikemia) obserwujemy:

• choroby nerek
• choroby wątroby
• alkoholizm
• infekcje
• intensywny wysiłek fizyczny przed badaniem
• nieprawidłowo leczona cukrzyca

Nieprawidłowo leczona lub nieleczona cukrzyca

Nieprawidłowo leczona lub nieleczona cukrzyca prowadzi do rozwoju typowych powikłań cukrzycy, takich jak:

• retinopatia cukrzycowa (może prowadzić do ślepoty)
• nefropatia cukrzycowa (prowadzi do niewydolności nerek)
• neuropatia cukrzycowa (objawy ze strony układu nerwowego, zaburzenie czucia, stopa cukrzycowa)
• angiopatia cukrzycowa (zmiany w naczyniach krwionośnych)

Zakresy wartości referencyjnych (normy) dla glukozy

Glukoza 0-28 dni  50-80 mg/dl

Glukoza 29 dni- 15 lat 60-100 mg/dl

Glukoza > 15 lat 70-99 mg/dl

Interpretacja wyników badań glukozy

Rozpoznanie cukrzycy opiera się na badaniach diagnostycznych oraz wywiadzie lekarskim.

Kryteria rozpoznania cukrzycy i zaburzeń gospodarki węglowodanowej

W wywiadzie lekarskim pacjent zgłasza takie objawy hiperglikemii jak: wzmożone pragnienie, wielomocz, osłabienie.

Glikemia przygodna (glukoza oznaczona we krwi o dowolnej porze dnia, niezależnie od pory ostatniego posiłku)  > = 200 mg/dl.

Glikemia na czczo (glukoza oznaczona we krwi 8-14 godzin od ostatniego posiłku)>= 126 mg/dl

Badanie powinno się powtórzyć dwukrotnie w odstępach czasu.

W przypadku podejrzenia nieprawidłowej tolerancji glukozy lub cukrzycy na zlecenie lekarza należy wykonać test tolerancji glukozy. Standardowo wykonuje się 3 oznaczenia glukozy we krwi: na czczo, 1 godzinę po obciążeniu glukozą i 2 godziny po obciążeniu glukozą. 

Interpretacja wyników testu obciążenia glukozą:

Poziom glukozy we krwi (glikemia) w 120 minucie testu:

< 140 mg/dl prawidłowa tolerancja glukozy

140-199 mg/dl nieprawidłowa tolerancja glukozy (nietolerancja glukozy)

>= 200 mg/dl cukrzyca

Cukrzyca ciążowa rozwija się jako efekt występującej w każdej ciąży insulinooporności. Hiperglikemia w ciąży zwiększa ryzyko powikłań położniczych, dlatego wszystkie ciężarne kobiety powinny być badane w kierunku zaburzeń tolerancji glukozy.

Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej

Na czczo:  >=92  mg/dl

60 minuta: >= 180 mg/dl

120 minuta: >=153 mg/dl