Potas

Potas (K+) jest głównym kationem płynu wewnątrzkomórkowego. Kluczową rolę w gospodarce potasem odgrywają nerki. W nerkach 90% potasu wchłania się z powrotem do krwi. Potas kontroluje objętość wody i płynów ustrojowych w organizmie. Jego główne zadanie to utrzymanie na stałym poziomie gospodarki wodno-elektrolitowej. Poprzez regulację pH komórkowego zapewnia również zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej. Pierwiastek ten ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego. W organizmie człowieka występuje w postaci jonów, które wraz z jonami sodu i chloru tworzą odpowiednie stężenia po obu stronach błony komórkowej. Ma to ogromne znaczenie dla przewodzenia impulsów nerwowych i pracy mięśni, w tym również mięśnia sercowego.

Badanie stężenia potasu we krwi jest przydatne w diagnostyce zaburzeń rytmu serca, nadciśnieniu, niewydolności nerek także w kontroli terapii lekami nasercowymi czy moczopędnymi. Poziom potasu bada się również w sytuacjach silnego odwodnienia organizmu  (biegunki i wymioty) oraz w cukrzycy.

Potas - cel badania

Potas. Badanie poziomu potasu we krwi wykonuje się w diagnostyce zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej. Badanie jest również przydatne w monitorowaniu leczenia zaburzeń sercowo-naczyniowych.

Potas - co to za badanie

Badanie potasu wykonuje się we krwi żylnej w celu oceny gospodarki wodno-elektrolitowej oraz kwasowo-zasadowej. Potas jest bardzo ważnym elektrolitem, dlatego zarówno nadmiar, jak i niedobór tego pierwiastka wpływa na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Razem z badaniem stężenia potasu we krwi, najczęściej zlecane są również inne elektrolity: sód, chlorki, magnez, wapń. Ze względu na kluczową rolę nerek w gospodarce potasu, celowe jest oznaczenie poziomu tego jonu w moczu.

Potas - rola w organizmie

Potas do organizmu dostarczany jest z pokarmem. Produktami bogatymi w potas są:

• owoce (zwłaszcza suszone, w tym figi, morele i rodzynki, także banany, pomarańcze, kiwi),
• orzechy,
• awokado,
• kasze,
• płatki zbożowe,
• otręby,
• warzywa (pomidory, fasola, groch, brokuły),
• kakao,
• czekolada,

Do krwi wchłaniany jest w jelicie cienkim, stad trafia do nerek. W nerkach z pomocą hormonów nadnerczowych i innych czynników jest z powrotem wchłaniany do krwi lub wydalany. Dlatego w chorobach nerek, jelit czy zaburzeń endokrynologicznych obserwuje się zmiany stężenia potasu we krwi.

Potas jest obok sodu głównym elektrolitem regulującym gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu. Diagnostyka zaburzeń tej gospodarki dostarcza odpowiedzi na następujące pytania:

• czy uległ zmianie skład elektrolitów,
• jaka jest przyczyna zmian,
• czy uległa zmianie dystrybucja wody między przestrzeniami płynowymi,
• czy doszło do zmiany objętości płynów ustrojowych.

Potas w organizmie występuje w postaci zjonizowanej (K+), czyli obdarzonej ładunkiem elektrycznym. Dzięki tej właściwości odpowiada za utrzymanie odpowiedniego napięcia w błonach komórkowych oraz odpowiada za przekazywanie impulsów elektrycznych pomiędzy komórkami. Potas uczestniczy więc w przekazywaniu pobudzeń nerwowych w mięśniach- w tym mięśniu sercowym, jak i komórkach nerwowych.

Potas bierze również udział w procesach syntezy aminokwasów i białek. Jest też niezbędny do produkcji energii w komórkach.

W nerkach potas z innymi elektrolitami bierze udział w procesach regulacji ilości wody w organizmie. Uczestniczy w regulacji ilości oddawanego moczu, objętości krwi, ciśnienia tętniczego, regulacji równowagi kwasowo-zasadowej. Potas jest niezbędny do właściwego funkcjonowania wielu białek transportowych zlokalizowanych w obrębie błon komórkowych. Najważniejszy to transport błonowy związany z regulacją stężenia glukozy we krwi.

Kiedy należy wykonać badanie poziomu potasu we krwi

Badanie stężenia potasu we krwi należy wykonać, kiedy dochodzi do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, na przykład po silnym odwodnieniu organizmu z powodu wymiotów, biegunki czy częstomoczu towarzyszącemu chorobom nerek. Badanie również zalecane jest w przypadku nadciśnienia tętniczego i chorób układu sercowo-naczyniowego. Wskazania do wykonania badania:

• nadciśnienie tętnicze krwi
• choroby nerek
• śpiączka mocznicowa
• kwasica ketonowa w cukrzycy
• niedrożność jelit
• choroba Addisona;
• stany ciężkie
• przewlekły alkoholizm

Kto powinien wykonać badanie potasu

Badanie należy wykonać, kiedy obserwuje się objawy towarzyszące nad nadmiarowi potasu oraz niedoborowi potasu. Objawy obniżonego poziomu potasu (hipokaliemii) zależą od czasu jej trwania i stopnia niedoboru potasu w organizmie. Należą do nich: częste i bolesne skurcze ud i łydek, drżenia mięśniowe, osłabienie siły mięśni szkieletowych, obrzęki kończyn, zaparcia oraz dolegliwości ze strony układu nerwowego, takie jak zmęczenie, senność, apatia, nadpobudliwość nerwowa i problemy z koncentracją, przyspieszona akcja serca. Nieleczona głęboka hipokaliemia prowadzi do wzrostu ciśnienia i zaburzeń rytmu serca. Przyczyną hipokaliemii może być niedostateczna podaż potasu w diecie, niedożywienie, a także nadmierna utrata przez nerki, skórę (podczas wysiłku fizycznego wraz z potem) czy przewód pokarmowy (wymioty, biegunka). Jego wydalanie z moczem zwiększa kawa i alkohol. Częstą przyczyną hipokaliemii są leki (np. moczopędne, glikokortykosteroidy).

Podwyższony poziom potasu we krwi (hiperkaliemia) daje takie objawy jak: osłabienie, apatia, zaburzeniami świadomości i splątanie, drgawki, zaburzeniami czucia, skurcze, spowolnieniem tętna oraz zaburzenia rytmu serca. Przyczyną hiperkaliemii jest najczęściej nadmierna suplementacja potasu bądź jego upośledzone wydalanie spowodowane niewydolnością nerek lub niedoczynnością kory nadnerczy.  Wpływ na poziom potasu we krwi mają też leki stosowane w leczeniu nadciśnienia ( np. inhibitory konwertazy angiotensyny). Chorzy z niewydolnością nerek i kory nadnerczy nie powinni przyjmować suplementów zawierających potas.

Normy i interpretacja wyniku badania stężenia potasu

Dorośli: 3,5-5,1 mmol/L.

Hiperkaliemia (wysoki poziom potasu w surowicy) oznacza wzrost stężenia potasu powyżej 5,5 mmol/L.

Hipokaliemia (niski poziom potasu w surowicy) oznacza spadek stężenia potasu poniżej 3,5 mmol/L.

Podwyższone stężenie potasu może być spowodowane:

• zbyt dużą podażą w pożywieniu,
• ciężkimi obrażeniami i oparzeniami, przebiegającymi z nadmiernym uwalnianiem potasu z komórek,
• chorobą nerek,
• rozpadem komórek nowotworowych w trakcie leczenia,
• płyny infuzyjne, przetaczana krew z zhemolizowanymi krwinkami,
• stosowaniem leków moczopędnych i leków na nadciśnienie,
• hemolizą (rozpadem krwinek czerwonych),
• kwasicą cukrzycową, kwasicą metaboliczną,
• chorobą Addisona (niedobór aldosteronu, hormonu, który zwiększa jego wydalanie z moczem).

Obniżone stężenie potasu we krwi może być spowodowane:

• niezbilansowaną dietą, ubogą w potas,
• przewlekłym alkoholizmem,
• nadmierną utratą z moczem (kwasica cewkowa, nadmiar aldosteronu),
• długotrwałym stosowaniem niektórych leków (glikokortykosteroidów, moczopędnych),
• choroby nerek,
• przewlekłe wymioty, biegunki, stany zapalne jelit, nadmierne stosowanie środków przeczyszczających),
• aldosteronizmem (choroba, w której występuje zwiększone wydalanie potasu, i zatrzymywanie sodu, co powoduje nadciśnienie),
• w nadczynności tarczycy (ucieczka potasu do komórek z przestrzeni pozakomórkowej).