Kortyzol po obciążeniu deksametazonem

Deksametazon to syntetyczny glikokortykosteroid, który hamuje wydzielanie kortyzolu przez nadnercza. W prawidłowych warunkach podanie go powoduje zmniejszenie poziomu kortyzolu, ponieważ przysadka ogranicza produkcję ACTH (hormonu adrenokortykotropowego), który pobudza nadnercza do wydzielania kortyzolu. Test hamowania deksametazonem  wykonuje się w celu sprawdzenia, czy wydzielanie kortyzolu podlega prawidłowej regulacji przez oś podwzgórze–przysadka–nadnercza. Najczęściej stosowaną wersją jest test niskiej dawki deksametazonu, wykorzystywany w diagnostyce zespołu Cushinga. 

Test polega na doustnym przyjęciu  tabletki deksametazonu (zwykle 1 mg) wieczorem, a następnie porannym oznaczeniu poziomu kortyzolu we krwi. 

Badanie to jest kluczowe w diagnostyce zespołu Cushinga, który charakteryzuje się nadmiernym wydzielaniem kortyzolu. Może być również stosowane do różnicowania przyczyn nadczynności nadnerczy oraz oceny zaburzeń osi podwzgórze–przysadka–nadnercza.

Kortyzol po obciążeniu deksametazonem - cel badania

• Diagnoza zespołu Cushinga – test supresji deksametazonem pozwala na ocenę, czy nadnercza nadmiernie produkują kortyzol.
• Ocena funkcji nadnerczy – wykrywanie zaburzeń regulacji wydzielania kortyzolu.
• Monitorowanie pacjentów z podejrzeniem hiperkortyzolemii (podwyższonego poziomu kortyzolu we krwi) – test jest wykorzystywany do kontroli postępów leczenia.

Kortyzol po obciążeniu deksametazonem - zakres referencyjny (norma)

Prawidłowy mechanizm działania deksametazonu powinien hamować wydzielanie kortyzolu i obniżać jego stężenie we krwi. Brak supresji wskazuje na nadmierne wydzielanie kortyzolu, co może sugerować zespół Cushinga lub inne zaburzenia. 

Kortyzol po obciążeniu deksametazonem - interpretacja wyników

Podanie pacjentowi deksametazonu hamuje endogenną syntezę kortyzolu. Prawidłowy wynik badania to niskie stężenie we krwi tego glikokortykosteroidu.

Dawkę leku do testu hamowania deksametazonem określa lekarz, który również interpretuje wynik badania po teście.

Kortyzol po obciążeniu deksametazonem - kiedy powinno się wykonać badanie?

Test hamowania deksametazonem zaleca się u osób z podejrzeniem zespołu Cushinga, który objawia się:

• nadmiernym przyrostem masy ciała, zwłaszcza w okolicy tułowia,
• zaokrągloną twarzą („twarz księżycowata”),
• osłabieniem mięśni,
• cienką, podatną na urazy skórą,
• łatwymi do powstawania siniakami,
• nadciśnieniem tętniczym,
• cukrzycą lub insulinoopornością.

Badanie wskazane jest również w przypadku przewlekłego przyjmowania glikokortykosteroidów.

Kortyzol po obciążeniu deksametazonem - możliwe przyczyny odchyleń od normy

Podwyższony poziom kortyzolu po deksametazonie (brak supresji)

• Zespół Cushinga (przysadkowy, nadnerczowy lub ektopowy ACTH)
• Pseudocushing (otyłość, depresja, stres przewlekły, alkoholizm)
• Ciąża
• Niektóre leki (np. fenytoina, estrogeny)

Obniżony poziom kortyzolu (nadmierna supresja)

• Niewydolność nadnerczy
• Niedoczynność przysadki
• Długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów